Genderinclusief schrijven: zo betrek je non-binaire personen in je communicatie

Voelen non-binaire personen zich aangesproken door communicatie en marketing? “Er wordt nooit over non-binaire personen gesproken, dus voel ik me niet betrokken”, zegt ervaringsdeskundige Inke Gieghase. Inke is samen met Sofie Verhalle te gast in de eerste aflevering van onze podcast, Top of Mind. Sofie wijt het gebrek aan inclusie aan een ‘blinde vlek’ bij marketeers. Hoog tijd voor een kritische blik op ons taalgebruik.

We stellen onszelf de vraag: hoe schrijf je een genderneutrale – of beter – een genderinclusieve tekst? Met een paar kleine aanpassingen omzeil je het gebruik van binaire (voornaam)woorden en betrek je iedereen bij je verhaal.

Wat betekent non-binair?

De klassieke opdeling tussen man en vrouw noemen we het ‘binaire geslachtsmodel’. Een non-binair persoon voelt zich geen man en ook geen vrouw.

“Ik voel me gewoon mens.”

Inke Gieghase

Non-binaire voornaamwoorden in het Nederlands

De kwestie die het meest de tongen losmaakt? De voornaamwoorden. Op dat vlak schiet onze taal tekort, want het Nederlands kent in het enkelvoud alleen ‘hij/zijn’ en ‘zij/haar’. 

In het Engels spreken ze van ‘she/her’, ‘he/him’ en ‘they/them’. Dat is niets nieuws: they en them worden al meer dan 600 jaar gebruikt als genderneutrale enkelvoudige voornaamwoorden – sla Shakespeare er maar op na. Dat is waar de inspiratie vandaan komt om ‘die’, ‘hen’ en ‘hun’ ook in het Nederlands op die manier te gebruiken. Een voorbeeld:

Maar regels over het gebruik van non-binaire voornaamwoorden in het Nederlands zijn er nog niet. “Die onzekerheid vormt voor marketeers – en bij uitbreiding iedereen die communiceert – een drempel”, zegt Sofie. Hoe je daarmee omgaat?

“Blijf nieuwsgierig, en ga op zoek naar andere manieren om je boodschap te brengen.” 

Sofie Verhalle

Genderneutraal en genderinclusief: gelinkt, maar niet hetzelfde

Er is wel degelijk een verschil tussen genderneutraal en genderinclusief taalgebruik.

“Genderneutraliteit vlakt alles af. Genderinclusie is een cirkel waar iedereen in past.”

Inke Gieghase

Vergelijk het met babykleding. ‘Genderneutraal’ roept een beeld op van saaie grijze rompertjes zonder persoonlijkheid. ‘Genderinclusie’ barst van kleur. Roze, blauw, oranje, groen, grijs, wit, zwart … Alles kan, alles mag. En het mag voor iedereen. 

Kies een genderneutraal alternatief

Een voor de hand liggende oplossing om binaire woorden te omzeilen, is om ze te vervangen door een neutraal alternatief. Denk bijvoorbeeld aan de NMBS, die ‘beste reizigers’ gebruikt in plaats van ‘beste dames en heren’. Maar wees ook kritisch voor andere woorden en zegswijzen die gender impliceren.

Onze taal staat bol van wat we ‘generieke mannelijkheid’ noemen: het mannelijke geslacht is de standaard. ‘Zijn’ en ‘hij’ zijn volgens de regels genderneutraal als ze verwijzen naar ‘iemand’ of ‘iedereen’. Maar volgens onderzoek van Theresa Redl heeft dat gevolgen voor onze perceptie. In haar studie liet ze proefpersonen verschillende zinnen lezen. Met eye tracking ging ze na bij welke zinnen de lezers haperden. En wat bleek? Een zin als ‘iedereen was zijn tanden aan het poetsen, ook mevrouw Janssens’ zorgde vooral bij mannen voor een kleine kortsluiting. 

Gebruik het meervoud

Het woordje ‘zijn’ omzeilen in ‘iedereen poetst zijn tanden’? Maak de zin genderneutraal door het meervoud te gebruiken: iedereen poetst hun tanden. 

Spreek de lezer direct aan

Door lezers rechtstreeks aan te spreken, betrek je hen actief en omzeil je binaire voornaamwoorden. Dubbele punten! 

Gebruik een onbepaald lidwoord

Vervang ‘zijn of haar’ door ‘een’. Neutraal en kort. 

Herformuleer je zin

Een ingrijpendere aanpak kan ook. Herstructureer de zin om de voornaamwoorden te vermijden. 

Taal, deel van de (r)evolutie

Maatschappelijke veranderingen zetten taal in beweging, dat is zeker. Maar kan het ook andersom? Kan taal een katalysator zijn voor verandering? De Zweden bewijzen dat het mogelijk is. Naast ‘hon’ (zij) en ‘han’ (hij) introduceerde de Zweedse overheid enkele jaren geleden het genderinclusieve ‘hen’. Zo’n kunstmatige taalverandering op grote schaal is zeldzaam, maar broodnodig om non-binaire mensen de zichtbaarheid te geven waar ze recht op hebben. Ook in het Nederlands.

“Voor een systematische verandering is een revolutie nodig, maar ook kleine stapjes samen worden grotere stappen.”

Inke Gieghase

Meer inspiratie?

Volg Sofie op Twitter via @lamazone.
Volg Inke op Instagram via @queerperspective.